Keçiören TV Güç Kartında NTC Direnç Değişimi: Akım Koruma

Modern televizyonların güç mimarisi; şebeke AC filtresi → köprü doğrultucu → PFC (güç faktörü düzeltme) → ana dönüştürücü (LLC/HB/FB) → ikincil regülasyonlar zincirinden oluşur. Bu zincirde ilk saniyeler kritiktir: Köprü doğrultucudan sonra yer alan büyük kapasitör(ler) (ör. 400–450 V hat kondansatörleri) soğuk açılışta ani akımla şarj olmak ister. Bu “inrush” olarak bilinen darbe; sigortayı attırabilir, köprü diyotları zorlayabilir, PFC MOSFET’ini strese sokar, hatta evdeki sigorta (otomatik kesici) tetiklenir. İşte bu noktada devreye, negatif sıcaklık katsayılı (NTC) termistör girer. NTC, 25 °C’de yüksek bir dirençle akım darbesini kısıtlar; akım geçip ısındıkça direnci düşer ve sürekli çalışmada devreye ek kayıp getirmeden yol verir.

Bu yazı; TV güç kartındaki NTC’nin görevi, arıza belirtileri, doğru değer seçim kriterleri, değişim adımları, güvenlik/izolasyon kuralları, ölçüm ve QA test planı, alternatif “aktif” yumuşak başlatma (soft-start) çözümleri ile maliyet–fayda ve vaka analizlerini ayrıntılı işler. Amaç; “sigorta attı, kart komple değişsin” yaklaşımını bırakıp, cerrahi doğrulukta NTC yenilemesi ile TV’yi güvenli ve verimli biçimde hayata döndürmektir.

---

1) NTC Termistör Nedir? TV’de Nerede Konumlanır?

• Tanım: Negatif sıcaklık katsayılı termistör; sıcaklığı arttıkça direnci azalır.

• TV’de konum: Çoğunlukla AC giriş(filtre) ile köprü doğrultucu arasına seri bağlanır. Bazı tasarımlarda köprü sonrası DC hattına da konumlanabilir; amaç aynı: ilk şarj akımını sınırlamak.

• Rol:

  • Şebeke ilk bağlandığında inrush akımı düşürür.

  • Köprü, PFC, HV kapasitörleri ve sigortayı korur.

  • Bazı tasarımlarda bypass rölesi ile ısındıktan sonra devreden çıkarılır (kayıpları azaltmak için).

---

2) Arıza Belirtileri: NTC “küçük parça, büyük belirti”

• Fişe takınca sigorta/fuse atması ya da evde otomatik kesicinin düşmesi.

• Rastgele açılışta “tak” sesi ve kapanma, TV’nin ikinci denemede açılması.

• Şebeke fişi takılır takılmaz stand-by LED’i sönük kalması, PFC’nin kilide düşmesi.

• Güç kartı etrafında kararma/kabuk bağlama, NTC diskinin çatlaması.

• Uzun izleme sonrası aşırı ısınan NTC, verimde düşüş, sıcak şasi kokusu.

Not: Bu semptomlar yalnız NTC’den gelmeyebilir; köprü diyot kısa devresi, HV kondansatör kaçakları veya PFC hataları benzer davranışlar üretebilir. NTC teşhisi ölçüm ve izolasyon ile doğrulanmalıdır.

---

3) Hızlı Teşhis ve Doğrulama

1. Görsel kontrol: NTC diskinde çatlak/yanık/kaplama atması, baskıda kararma, bacakta gevşek lehim.

2. Soğukken ohmmetre: TV enerjisiz, kapasitörler deşarj. NTC uçları arasında 25 °C’de R25 ölçümü (tipik 3–15 Ω). “Sonsuz” ya da çok düşük (≈0.2 Ω) değer arıza işareti.

3. Sıcaklık testi: NTC’yi hafif ısıtıp dirençte hızlı düşüş var mı? Yoksa yaşlanma/bozulma olabilir.

4. Köprü ve HV kondansatör testi: Köprünün D-S kısa olup olmadığını; HV kondansatörlerde ESR/kaçak akım.

5. Inrush gözlemi (laboratuvar): Seri izolasyon trafosu + akım probu ile ilk 50 ms akım darbesi izlenir.

---

4) TV Güç Kartı Topolojisi ve NTC’nin Yeri

• AC Giriş (EMI filtre) → NTC → Köprü Doğrultucu → Bulk HV C → PFC → LLC/HB.

• Bazı tasarımlar: EMI → Köprü → NTC → Bulk C (daha nadir).

• Bypass rölesi olan tasarımlar: Açılışta NTC seri, PFC kararlı olunca röle NTC’yi köprüler, verim artar.

• Standby SMPS bazı tasarımlarda NTC’siz ayrı bir yoldan beslenir; bu normaldir.

---

5) Doğru NTC’yi Seçmek: 5 Parametre

1. R25 (Ω @ 25 °C): İlk akımı sınırlayan soğuk direnç. Tipik 3–10 Ω.

2. Sürekli akım (A_rms): TV’nin maksimum güçte çektiği akımı güvenle taşımalı.

3. Enerji dayanımı (Joule): Bulk kondansatör(ler)in ilk şarjında yutacağı enerji.

4. Disk çapı ve B-değeri: Büyük disk → daha yüksek enerji; B değeri, R-T eğrisini belirler.

5. Çalışma sıcaklığı: 125–150 °C üst sınırlar; gövde ısınması kaçınılmazdır.

Hızlı pratik: Enerji hesabı

• Bulk kondansatör: C_bulk; HV hat hedefi ≈ 400 VDC.

• E = ½·C·V².

Örnek-1 (55″ ~200 W TV):

• Tipik C_bulk ≈ 220 µF (tek kapasitör).

• E = 0.5 × 220e-6 × 400² = 17.6 J.

• Emniyet için ≥ 2× marj öner: ≥35–40 J sınıf NTC.

• R25 ≈ 5–8 Ω, A_rms ≥ 3–5 A tercih edilebilir.

Örnek-2 (85″ ~380 W TV):

• C_bulk ≈ 330–440 µF toplam.

• E ≈ 26–35 J → ≥60–80 J sınıf NTC.

• R25 ≈ 3–5 Ω, A_rms ≥ 6–8 A.

İpucu: R25 çok yüksekse TV zayıf kalkar (PFC kilidi), çok düşükse inrush faydası azalır. Bölgeniz 230 VAC ise akım seçimi 120 VAC bölgelere göre düşüktür; ama enerji yine bulk C’ye bağlıdır.

---

6) Değişim Öncesi Güvenlik ve Hazırlık

• Şebeke AC ile çalışıyorsunuz: İzolasyon trafosu, kategori uygun eldiven/gözlük, DSÖN (de-enerjize, şase deşarj, ölç, not al).

• HV kapasitör deşarjı: 400 V rayını yüksek watt’lı direnç (ör. 100 kΩ/5 W) ile kontrollü boşaltın. Tornavida ile kısa devre yasak.

• Foto-etiket: NTC yönü/konumu; kartın alt yüzündeki izleri not alın.

• Lehim altyapısı: Alt ısıtıcı + uygun uç; kartın kalın bakır bölgeleri yüksek ısı çeker.

---

7) Adım Adım NTC Değişimi (Uygulamalı SOP)

1. Kes-Boşalt: Fiş çek, kondansatörleri deşarj et, 0 V doğrula.

2. Sök: Eski NTC’yi lehim fitili ile zarar vermeden al; pad kalkmasına dikkat.

3. Temizle: Akı kalıntısı/kararmış vernikleri IPA ile temizle.

4. Kontrol: EMI filtresi, köprü, sigorta, bulk C ve PFC MOSFET’te kısa/kaçak var mı ölç.

5. Yerleştir: Yeni NTC’yi orijinal seri yoluna tak. Bacaklara ısı kılıfı (sleeve) giydir; titreşime karşı silikon destek koy.

6. Lehimle: Tam ıslatma; parlak ve dışbükey lehim; pad üstünde “küp” yığma yok.

7. Çağrışık onarım: Eğer kartta bypass rölesi ve sürücü transistörü varsa, lehim çatlakları/relé kontağını da kontrol et.

8. Ön Test: İzolasyon trafosu üzerinden ilk güç ver; seride ampul (incandescent limiter) yöntemini kullanırsan inrush’ı gözle görürsün.

9. Tam Test: Normal şebekeye al, ilk akım darbesi ve HV yükseliş eğrisini osiloskopla izle (mümkünse).

10. Termal: 30 dk yükte çalıştır; IR kamera ile NTC gövde T°C ve çevre parçaları ölç. Aşırı ısı yoksa teslim hazırlığı.

---

8) Mekanik ve Termal Ayrıntılar: Küçük Ayarların Büyük Etkisi

• Hava kanalı: NTC, havalandırmanın sıfır olduğu bir cepte kalmasın; aksi takdirde sürekli sıcak çalışır ve yaşlanır.

• Creepage/clearance: AC canlı ile şase arasında min. izole aralıklarını koru; silikonla köprüleme yapma.

• Silikon/epoksi seçimi: Nötr kürleşen (asetik asit salmayan) silikonlar tercih edilir.

• Kömürleşmiş PCB: Kararmış FR-4, yüzey kaçaklarına sebep olabilir. Zımpara + vernik yenilemesi gerekebilir.

---

9) NTC’nin Sınırları: Ne Zaman “Aktif” Soft-Start?

• Dezavantaj: NTC sıcak çalışır → verim kaybı; soğuk ortamda R25 yükselir → zayıf kalkış.

• Çözüm: NTC + röle ile bypass; sistem stabil olunca NTC devre dışı kalır (TV’lerde üst seviye tasarımlarda görülür).

• Alternatif: MOSFET/NTC’siz aktif inrush sınırlayıcılar (entegre sürücülerle). Onarımda kart mimarisini değiştirmek yerine mevcut topolojiye sadık kalmak esastır; ancak tasarım revizyonu yapan atölyeler için seçenek olarak not düşülür.

---

10) QA ve Ölçüm Planı

• Inrush akım: Akım probu/seri direnç ile ilk 50–100 ms zirveyi kaydet; önceki kartla kıyas.

• HV ray yükselişi: 0→400 VDC yükselme eğrisi (overshoot/oscillation var mı).

• Uzun süreli denge: 30–60 dk yükte; NTC gövde T°C < 125 °C hedef (model/NTC datasheet’e bağlı).

• Kesiciler: Evdeki MCB/RCD tetiklemiyor mu?

• Verim: NTC bypass’lı sistemlerde sürekli ısıl kayıp minimal olmalı.

• Gürültü/EMI: EMI filtresi ve toprak ekranlarının yerinde olduğundan emin ol.

---

11) Vaka Çalışmaları

Vaka-A | “Fişi Takınca Sigorta Atıyor”
65″ LED TV. Köprü sağlammış, bulk 220 µF iyi. NTC diski ikiye çatlamış; R25 “açık devre”. Yeni 8 Ω / 5 A / 40 J NTC ile ilk darbe düştü, sigorta sorunu bitti.

Vaka-B | “Soğukta Açılmıyor, Sıcakta Açılıyor”
NTC yaşlanmış; R25 nominalin 2 katı. Sabahları PFC kalkmıyor, TV ikinci denemede açılıyor. 5 Ω / 60 J ile değişim; soğukta sorunsuz açılış.

Vaka-C | “Uzun İzlemede Kokuyor”
NTC hava akımsız “cepte”. Gövde 140 °C ölçüldü. Aynı sınıf NTC + mekanik yer değişikliği (hafif hava kanalı) ile T°C 105’e düştü; verim yükseldi.

Vaka-D | “Röle Klik, Sonra Kapanma”
Bypass rölesi kontak yüzeyi kararmış; NTC sürekli devrede yüksek ısı. Röle + NTC birlikte değişti, sorun kalmadı.

---

12) Sık Yapılan Hatalar ve Kaçınma

• Yanlış R25 seçimi: Aşırı yüksek → kalkış zayıf; aşırı düşük → darbe yüksek.

• A_rms/enerji düşük seçmek: İlk haftalarda tekrar arıza.

• Bacakları çıplak bırakmak: Yakın metal/şaseye değip kısa oluşturabilir; sleeve şart.

• Deşarj atlamak: HV kondansatörler tehlikeli enerji tutar.

• Bypass rölesini görmezden gelmek: NTC’yi yakmaya giden yol.

---

13) Maliyet–Fayda

• NTC parça: ~ 70 – 250 TL (enerji/akım/çap sınıfına göre).

• İşçilik (sök-tak + test): 700 – 1.600 TL.

• Toplam tipik: 770 – 1.850 TL.

• Karşılaştırma: Güç kartı komple değişim 2.500 – 6.000+ TL; doğru NTC onarımı yüksek ROI sağlar.

---

14) Kullanıcıya Pratik Öneriler

• Kaliteli priz/parafudr kullanımı; ani gerilim darbeleri inrush sorunlarını da büyütür.

• Sürekli tak-çıkar yapmayın; her fişleme yeni bir inrush darbesi demektir.

• Havalandırma: TV arkasında ısı birikmesin; NTC ömrü ısıyla kısalır.

• Elektrik altyapısı: Gevşek priz/fiş ısınmaya, ısınma NTC yaşlanmasına yol açar.

---

15) Gelecek: Daha Akıllı Başlatma

• GaN tabanlı PFC/MOSFET ile aktif inrush çözümleri yaygınlaşacak.

• NTC, röle yerine SSR (katı hal rölesi) ile köprülenerek sessiz ve uzun ömürlü bypass.

• Isı sensörü geri beslemesi ile “dinamik” kalkış profili; mevsim/ortam sıcaklığına göre R25 etkisinin dengelenmesi.

---

Atölye SOP – Kısa Özet

1. Güvenlik/deşarj → 2) Görsel/ohm ölçüm → 3) Köprü/HV/PFC kısa test → 4) Doğru sınıf NTC seç →

2. Lehim-montaj (sleeve + mekanik destek) → 6) İzolasyon trafosu ile ilk güç →

3. Inrush/400 VDC yükseliş ölç → 8) 30 dk termal koşu → 9) Raporla ve teslim et.

---

Sonuç

NTC termistör, TV güç kartında ilk saniyenin bekçisidir. Doğru seçilmediğinde ya da yaşlandığında, sigorta atması, zor açılış, aşırı ısınma ve verim kaybı olarak geri döner. Onarımın başarısı; (i) doğru teşhis (inrush kök nedenini yalıtma), (ii) R25–A_rms–Joule parametrelerine göre uygun sınıf NTC seçimi, (iii) güvenli ve temiz montaj (sleeve, hava kanalı, creepage), (iv) ölçümle doğrulanan QA planı ile garanti altına alınır. Bu disiplinle yapılan NTC değişimi, güç kartını ve bağlı tüm bileşenleri mekanik/elektriksel stresten korur; TV, ilk dokunuşta sakin ve kararlı biçimde hayata döner.

Ankara’nın Televizyon ve Uydu Çözüm Merkezi: Her Şey İçin Yanınızdayız!
Televizyonunuzla ilgili her türlü ihtiyaca tek bir noktadan çözüm sunuyoruz! Mobilya tasarım hizmetimizle televizyonunuzun arkasına özel paneller hazırlıyor, estetik ve işlevsel çözümler üretiyoruz. Ayrıca televizyonunuzun ön panelinde oluşabilecek her türlü arızayı tamir ediyor, kırılan panellerinizi yenisiyle değiştiriyoruz. Led yanması gibi sık karşılaşılan sorunları profesyonel müdahalelerle gideriyor ve televizyonunuzun ilk günkü performansına ulaşmasını sağlıyoruz. Bununla da kalmıyor, yeni aldığınız televizyonları özenle kuruyor, kullanıma hazır hale getiriyoruz. Her marka ve model televizyon için sunduğumuz bu kapsamlı hizmetlerle, televizyon keyfinizin hiç kesilmemesini garanti ediyoruz.
Uydu kurulumu ve ayarlama konusunda da uzman ekibimizle yanınızdayız. İster bireysel, ister site yönetimi olsun, uydu sistemlerinin kurulum ve bakımını profesyonellikle gerçekleştiriyoruz. Büyük sitelere toplu uydu kurulumu sağlarken, kişisel taleplere de özel çözümler üretiyoruz. Ankara’nın tüm semtlerinde hizmet veriyoruz; ancak yalnızca Ankara ile sınırlı değiliz! Başka şehirlerden gelen taleplerinizi de karşılıyor, size en uygun çözümleri sunmak için var gücümüzle çalışıyoruz. Televizyon ve uyduyla ilgili aklınıza gelebilecek her konuda yetkin bir hizmet sunma iddiasındayız.
Çocuğunuz oyuncak fırlattı ve ekran mı karardı? Bu tür problemlerle sık sık karşılaşıyoruz ve neyse ki bu gibi durumlar bizim uzmanlık alanımızda! Hem bireysel hem de kurumsal müşterilerimize sunduğumuz güvenilir, hızlı vze etkili çözümlerle televizyonlarınızın ömrünü uzatıyor, konforunuzu artırıyoruz. Eğer televizyonunuzla ilgili bir sorun yaşıyorsanız ya da ihtiyaç duyduğunuz uydu hizmetlerini düşünüyorsanız, doğru yerdesiniz. Televizyon keyfinizin kesintisiz devam etmesi için bir telefon kadar uzağınızdayız!